Με βασικό μας στόχο το ηρωικό Μεσολόγγι και την παρακολούθηση της τελετής της Εξόδου, ξεκινήσαμε το διήμερο 31/3 και 1η Απριλίου με δύο πούλμαν σχεδόν γεμάτα, το Σάββατο, 31/3, και, αφού κάναμε μια μισάωρη στάση στο 90ό χλμ. Αθηνών-Λαμίας, πήραμε τον δρόμο για Δίστομο, Δεσφίνα, Ιτέα, Γαλαξείδι.

Στον ιστορικό διατηρητέο οικισμό του Γαλαξειδίου αφιερώσαμε μιας ώρας περιήγηση.

Σταματήσαμε στο πρώτο φυσικό λιμάνι με τη χαριτωμένη μαρίνα και τα συμπαθητικά μικρομάγαζα, κοντά στην Πλατεία Ηρώων, στη συνοικία της Αγοράς, και ανηφορίσαμε την οδό Μουσείου-Νιάρχου, ένα από τα πολλά πλακόστρωτα σοκάκια, τα λεγόμενα καντούνια με τα καπετανόσπιτα και τα άλλα παραδοσιακά νεοκλασικά, ως επί το πλείστον, κτήρια. Σε ένα από τα αρχοντόσπιτα θαυμάσαμε ένα ευμέγεθες ακρόπρωρο, στη γωνιά του σπιτιού, δηλωτικό της αίγλης και της αρχοντιάς που γνώρισε, για δυο σχεδόν αιώνες, τον 18ο και τον 19ο, το γραφικό και νησιωτικό, θα έλεγες, Γαλαξείδι.  Πολλά τα καπετανόσπιτα που συναντήσαμε στην περιήγησή μας, ψηλά, χωρίς παράθυρα χαμηλά, οχυρωματικού τύπου σπίτια, και σε ένα από αυτά μάλιστα στεγάζεται το Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο της κωμόπολης. Κάποιοι από εμάς το επισκέφθηκαν , για να πάρουν από κοντά μια «μυρωδιά» από τη δόξα την παλιά, βλέποντας χάρτες, μοντέλα καραβιών, ακρόπρωρα, εργαλεία ναυπηγικής, πίνακες με ιστιοφόρα, το “Χρονικό του Γαλαξειδίου”, που αφηγείται την ιστορία του τόπου και άλλα εκθέματα. Ψηλά στον λόφο βρίσκεται ο Άγιος Νικόλαος. Ο ναός αυτός ( κτίσμα του 1902 ) διαθέτει ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο του 1850, έργο Ηπειρώτη μάστορα, δυο καμπαναριά και ξεχωρίζει από μακριά, τοποθετημένος, όπως είναι, στην κορυφή του λόφου. Προχωρώντας συναντήσαμε μιαν άλλη, αρκετά παλαιότερη εκκλησία, αυτήν της Αγ. Παρασκευής, στης οποίας το δάπεδο υπάρχει σκαλισμένος ο ζωδιακός κύκλος-ηλιοτρόπιο. Στην ουσία πρόκειται για ηλιακό ημερολόγιο. Στον εξωτερικό νότιο τοίχο είδαμε κι ένα ηλιακό ρολόι. Ήταν και το μόνο στοιχείο που είχαμε την ευκαιρία να δούμε από τις 2 εκκλησίες, αφού τις βρήκαμε κλειστές, δυστυχώς...  Κατεβήκαμε ως το δεύτερο φυσικό λιμάνι, τον Χηρόλακα, περνώντας από την πλατεία Ευθύμη Βλάμη με την προτομή του σπουδαίου γιατρού, απ΄όπου έχεις μια πανέμορφη θέα προς το πέλαγος. Εκεί στον Χηρόλακα, με τους ταρσανάδες κάποτε και με πολλά καπετανόσπιτα, ανακαλύψαμε και τα αρχαία τείχη, πάνω στα οποία μάλιστα είναι θεμελιωμένα πολλά από τα αρχοντόσπιτα... Τα περισσότερα από αυτά χτίστηκαν με υλικά φερμένα από το εξωτερικό, με ευρωπαϊκή επίδραση και έχουν νταβάνια σχεδιασμένα από Ιταλούς ζωγράφους. Κάνοντας τον γύρο του Κάβου, της συνοικίας πάνω από τον Ναυτικό Όμιλο, επιστρέψαμε στον χώρο στάθμευσης των λεωφορείων μας. Άλλοι φίλοι έφτασαν ως την Πέρα Πάντα με το άγαλμα της Γαλαξειδιώτισσας μάνας, που με τα παιδιά της αγκαλιά, κουνάει το μαντίλι προς τη θάλασσα. Έκαναν επίσης τη βόλτα τους μέσα στο πευκόφυτο πάρκο της πόλης, μέσα στο οποίο υπάρχουν ο Τάφος του Λοκρού και τα ερείπια του τείχους της αρχαίας Οιάνθης. Φεύγοντας δεν ξεχάσαμε να τιμήσουμε και το γαλαξειδιώτικο ραβανί, καθώς και το γλυκό κουταλιού αμύγδαλο. Τα Χάνια ήταν ο επόμενος σταθμός μας, απ΄όπου πήραμε το καραβάκι, για να περάσουμε απέναντι στο νησάκι Τριζόνια, το μοναδικό κατοικημένο νησί του κορινθιακού κόλπου. Η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 2,5 χλμ.,  αλλά έχει πολύ τουρισμό. Είναι καταπράσινο, με ένα πανέμορφο λιμάνι, αγκυροβόλι για πολυτελή σκάφη, με πολλές παραδοσιακές ταβέρνες και καφέ.

Περπατήσαμε στα μονοπάτια του οικισμού, στο λιμάνι, ως την εκκλησία, φτάσαμε πίσω από τον οικισμό, στις μικρές παραλίες και ως τα υπολείμματα μεσαιωνικού πύργου, στη θέση Παλαιόκαστρο, και γευματίσαμε σε κάποια από τις ταβέρνες, σε μια ατμόσφαιρα γαλήνης και ηρεμίας, αφού ακόμα δεν είχε αρχίσει η πολλή κίνηση στο νησί...

Χορτάτοι από το φαγητό και το ωραίο περιβάλλον, αναχωρήσαμε για τη Ναύπακτο. Αφήσαμε πρώτα τους φίλους μας σε ξενοδοχείο στην παραλία της Χιλιαδούς και συνεχίσαμε για την παραλία του Γρίμποβου, όπου κατέλυσαν οι περισσότεροι από εμάς, και στην παραλία της Ψανής, από την άλλη πλευρά του γραφικού λιμανιού της πόλης.

Ξεκουραστήκαμε λίγο, αφού πήραμε όλοι τα δωμάτιά μας, και στις 6 το απόγευμα φύγαμε για το ηρωικό Μεσολόγγι. Κάθε χρόνο το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων  γιορτάζεται η Έξοδος του Μεσολογγίου με μεγάλη λαμπρότητα και με την παρουσία Ελλήνων και ξένων, που έρχονται να αποτίσουν φόρο τιμής σε όλους τους γενναίους που θυσιάστηκαν στις 10 Απριλίου του 1826, κατά τη 2η πολιορκία. Γι΄αυτό εξάλλου βρεθήκαμε κι εμείς  στον μαρτυρικό αυτό τόπο. Και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέστη φέτος στις τελετές αυτές. Φτάσαμε την ώρα που η παρέλαση είχε ήδη ξεκινήσει και πήγαμε  πρώτα για μια περιήγηση σύντομη στον Κήπο των Ηρώων, χώρο όπου έθαβαν τους νεκρούς τους οι Μεσολογγίτες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, αφού ήταν αποκλεισμένο το νεκροταφείο. Ξεχωρίζει εδώ ο Τύμβος με οστά αγωνιστών, με το μαρμάρινο λιοντάρι στην κορυφή, δώρο του Όθωνα και της Αμαλίας, ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη με την “Παιδούλα”, σταυροί πεσόντων και πολλά άλλα μνημεία Ελλήνων και ξένων αγωνιστών, όπως του Μάγερ και του Λόρδου Βύρωνα. Ακολούθως βρεθήκαμε, όσοι θέλαμε, φυσικά, στη Δημοτική Πινακοθήκη, που στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο του Δημαρχείου της πόλης, στην πλατεία του Μ. Μπότσαρη, και φιλοξενεί  πρωτότυπους πίνακες αλλά και  αντίγραφα γνωστών έργων του Ντελακρουά και άλλων καλλιτεχνών. Όταν τελειώσαμε με την ξενάγηση εκεί, παρακολουθήσαμε και την υπόλοιπη πένθιμη πομπή, που ξεκινά πάντα από τον χώρο της Μητρόπολης του Αγ. Σπυρίδωνα, και καταλήγει μετά από 3 σχεδόν ώρες στον Κήπο των Ηρώων. Παρέλασαν νέοι και ενήλικες με παραδοσιακές φορεσιές από όλη την Ελλάδα, κρατώντας το λάβαρο του Αγώνα καθώς και όπλα της εποχής της Επανάστασης. Συγκινητική η σεμνότητα και η ευλάβεια όσων παρήλαυναν, όπως όλη η τελετή συνολικά, που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με μεγάλη συμμετοχή από συλλόγους και ομάδες από όλη την Ελλάδα.

Μετά την επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του Κήπου και την εκφώνηση πανηγυρικού από τον Δήμαρχο ακολούθησαν η αναπαράσταση της ανατίναξης του Χρήστου Καψάλη και ψαλμοί από τη χορωδία του Πνευματικού κέντρου. Συγκινημένοι από τον όλο εορτασμό αναχωρήσαμε από το Μεσολόγγι στις 11 το βράδυ, ικανοποιημένοι που καταφέραμε να κάνουμε το “ προσκύνημά ” μας και να συμμετέχουμε κι εμείς στην απότιση φόρου τιμής προς όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία μας. Κυριακή πρωί, 1η Απριλίου, Κυριακή των Βαΐων, συναντηθήκαμε στο λιμανάκι όλοι, ώστε από εκεί να αναχωρήσουν πρώτα οι πεζοπόροι,  για την Ορεινή Ναυπακτία και την Άνω Χώρα, συγκεκριμένα, για τη διάσχιση του Φαραγγιού του Κάκαβου.Ξεκίνησε λοιπόν το ένα πούλμαν με τους πεζοπόρους παίρνοντας το δρόμο προς την τεχνητή λίμνη του Μόρνου για Άνω Χώρα. Φτάνοντας στη Λιμνίτσα  αφήσαμε τον κεντρικό δρόμο και ανηφορίσαμε για Άνω Χώρα. Αριστερά μας η μονή Καρνάκοβας πνιγμένη μέσα στο πράσινο, που θα επισκεφτούν οι τουρίστες μας με το δεύτερο πούλμαν, αλλά εμείς ανεβαίνουμε  προς Ελατού. Ο καιρός όμως δεν μας κάνει τα κέφια και αρχίζει να ψιλοβρέχει. Φτάνοντας  στην Άνω χώρα  η βροχή δυνάμωσε και αποφασίσαμε να πάμε στην Αμπελακιώτισσα και να ξεκινήσουμε την πεζοπορία μας από εκεί. Πήραμε το δύσκολο δρόμο που ενώνει τα δυο χωριά κατεβήκαμε στο φαράγγι που το διασχίζει ο Κότσαλος ποταμός και στη συνέχεια ανηφορίσαμε για το Μοναστήρι. Φτάσαμε στο φημισμένο Μοναστήρι της Παναγίας της Αμπελακιώτισσας όπου οι καλόγηροι μας κέρασαν λουκουμάκι και γλυκά. Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1456 όταν, όπως θέλει η παράδοση, ένας βοσκός από το χωριό βρήκε μια εικόνα της Θεοτόκου κάτω από ένα δέντρο που σώζεται ακόμα και σήμερα. Η εικόνα αυτή λέγετε ότι προερχόταν από το χωριό Αμπελάκια Θεσσαλίας το οποίο λεηλάτησαν οι Οθωμανοί μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κατά τα χρόνια της επανάστασης το Μοναστήρι υπήρξε κρησφύγετο οπλαρχηγών, και καταφύγιο για τα γυναικόπαιδα μετά την πτώση του Μεσολογγίου.

Κατά την επίσκεψη στο μοναστήρι αξίζει να θαυμάσει κανείς το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι που χρονολογείτε από την ανακαίνιση του ναού το 1847 καθώς και τις χρωματιστές παραστάσεις στις πλευρές του ναού. Μετά την σύντομη επίσκεψη οι ορειβάτες έφυγαν για το φαράγγι του Κάκαβου ενώ οι πεζοπόροι επέστρεψαν στην Άνω Χώρα για να κάνουν εκεί την πεζοπορία τους. Οι ορειβάτες ξεκίνησαν παίρνοντας το μονοπάτι για το κατέβασμα στο φαράγγι του Κάκαβου. Μια λάθος  όμως πληροφορία από ένα μελισσοκόμο μας έστειλε σε ένα χωματόδρομο που φτάνει στο εκκλησάκι  του Αγίου Παντελεήμονα. Απ΄εκεί κατηφορίζοντας και φτάνοντας στο ποτάμι τα ορμητικά νερά του έκαναν  αδύνατη την διάβασή του. Ψάξαμε να βρούμε κάποιο πέρασμα  για απέναντι γιατί μπροστά μας είχαμε τεράστια βράχια αλλά δεν μπορέσαμε να βρούμε και αναγκαστήκαμε να ανέβουμε ψηλά πάνω από το ποτάμι για να βρούμε το μονοπάτι που κατευθύνεται προς το γεφύρι του Κάκαβου. Είδαμε από μακριά το γεφύρι του Κάκαβου που ενώνει στο στενότερο σημείο του, τις απόκρημνες πλαγιές του φαραγγιού. Το γεφύρι ένωνε  τα δυο χωριά, την Αμπελακιώτισσα με το διπλανό χωριό την Άνω Χώρα και από το λιθόστρωτο δρόμο του περνούσαν ταξιδιώτες αλλά και  τσοπάνηδες με τα κοπάδια τους. Η ώρα όμως δεν μας έπαιρνε γιατί έπρεπε να ξεκινήσουμε την επιστροφή μας για την Αθήνα και αποφασίσαμε να γυρίσουμε πίσω και να πάμε με το πούλμαν στην Άνω Χώρα. Ίσως σε μια από τις επόμενες επισκέψεις μας θα δούμε και θα διασχίζουμε αυτό το υπέροχο πέτρινο γεφύρι.

Οι τουρίστες , γύρω στους 40, έμειναν το πρωί στην πόλη για μια περιήγηση πρώτα στο περίφημο Κάστρο της Ναυπάκτου κι έπειτα κάτω στην πόλη.Ανεβήκαμε με το πούλμαν ως την είσοδό του, στο 3ο επίπεδο της οχύρωσης , βγάλαμε εισιτήρια και αρχίσαμε να ανηφορίζουμε ως την ακρόπολη. Το Κάστρο αυτό είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του αρχαίου, ίχνη του οποίου βλέπει κανείς ακόμα και σήμερα. Από τους Ενετούς συντηρήθηκε, όταν κυρίευσαν τη Ναύπακτο το 1407. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη έκαναν τις δικές τους μετασκευές. Το κάστρο διαθέτει 5 αμυντικές ζώνες ή διαζώματα και δύο βραχίονες , ανατολικό και δυτικό, οι οποίοι έφταναν μέχρι κάτω στο λιμάνι και με 2 πύργους εκατέρωθεν του στομίου του το προστάτευαν. Μέσα στο Κάστρο σώζονται εκτός των άλλων ερείπια τζαμιού και τουρκικού λουτρού, καθώς και θεμέλια οικιών. Ίχνη από τους βραχίονες του κάστρου βλέπει κανείς μέσα και σε σπίτια ακόμα...

Αφού θαυμάσαμε αυτό το εξαιρετικό δημιούργημα των διαφόρων “ ιδιοκτητών ” του και  απολαύσαμε τη θέα της Ναυπάκτου αλλά και του Κορινθιακού από εκεί ψηλά, κατεβήκαμε στην πόλη.Στην αρχή του περιπάτου μας είδαμε τα ερείπια του ενός από τα 2 Ασκληπιεία που διέθετε η πόλη, με την προτομή του θεού μπροστά στο δρόμο, σύγχρονο δημιούργημα. Ανακαλύψαμε το Στενοπάζαρο, ένα πλακόστρωτο σοκάκι με διώροφα παραδοσιακά κτίρια εκατέρωθεν, με τα καλαίσθητα καφέ και τα προσεγμένα καταστήματα σήμερα, που παλαιότερα υπήρξε η εμπορική αγορά, μια ανάσα από το λιμάνι, όπου κατέφταναν τα εμπορεύματα. Είδαμε από μακριά το Ρολόι πάνω στο λόφο, το οποίο χτίστηκε το 1914 και κάποιοι από εμάς ανηφόρισαν ως εκεί από το πλακόστρωτο σοκάκι στο πλάι του Αγ. Δημητρίου, στον οποίο μπήκαμε και προσκυνήσαμε και πήραμε αγιασμό αλλά και τα βάγια μας...  Φυσικά κατεβήκαμε στο μοναδικό και γραφικό λιμανάκι της Ναυπάκτου, με τον Παξινό Γιώργο Ανεμογιάννη στον δυτικό βραχίονα να παρακολουθεί την πόλη από ψηλά κρατώντας έναν πυρσό στο χέρι. Το Μάιο του 1821 έβαλε φωτιά σε μια τουρκική κορβέτα, αλλά τον έπιασαν και είχε άσχημο τέλος. Για να τον τιμήσουν έστησαν το χάλκινο άγαλμά του σε αυτό το σημείο του λιμανιού. Στην πλευρά αυτή είδαμε και το λιτό πάρκο Θερβάντες με τη ραδινή φιγούρα του Ισπανού ποιητή και συγγραφέα, αξιωματικού στην περίφημη ναυμαχία της Ναυπάκτου, τον Οκτώβριο του 1571, στην οποία οι ενωμένοι Ευρωπαίοι κατάφεραν σημαντικό πλήγμα στους Τούρκους. Περάσαμε από την πύλη προς την πλευρά της θάλασσας και αγναντέψαμε προς την πλευρά της γέφυρας και των Εχινάδων νήσων, κοντά στις οποίες είχε λάβει χώρα η περίφημη ναυμαχία.

Στην ανατολική πλευρά του λιμανιού με τα όμορφα παραδοσιακά κτίρια και τα μαγαζάκια είδαμε, απ΄εξω μόνο, το Φετιχέ Τζαμί, κτισμένο το 1499 από το Σουλτάνο Βαγιαζίτ ως προσφορά στον Αλλάχ. Είναι χώρος επισκέψιμος και χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Εμείς δυστυχώς το βρήκαμε πάλι κλειστό.

Πάνω ακριβώς από την πλατεία του λιμανιού βρίσκονται τα Μποτσαρέικα, μια συνοικία με πλακόστρωτα δρομάκια, η οποία πήρε το όνομά της από τον Πύργο του Μπότσαρη, επιβλητικό κτίσμα του 15ου και του 16ουαι. με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό σχέδιο, προορισμένο να φιλοξενεί τους εκάστοτε ηγεμόνες της πόλης. Σήμερα ανήκει στο ίδρυμα Δημ. και Αίγλης Μπότσαρη και στεγάζει μόνιμη έκθεση για τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου.

Η βροχούλα είχε ήδη ξεκινήσει, όταν μπαίναμε στο πούλμαν, έχοντας καλύψει το διάστημα που διαθέταμε για μια γρήγορη περιήγηση στην όμορφη πόλη. Φύγαμε έπειτα για τη Μονή Παναγίας Βαρνάκοβας, ένα ιστορικό μοναστήρι, ιδρυμένο 25 περίπου χλμ. έξω από τη Ναύπακτο, κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, το 1077, το οποίο γρήγορα αναδείχθηκε σε θρησκευτικό κέντρο μεγάλης ακτινοβολίας, σε σημείο που μέχρι και σήμερα να αποκαλείται “Αγία Λαύρα της Ρούμελης”. Βρίσκεται σε λόφο ύψους 750 περίπου μέτρων, μέσα σε πυκνό δάσος από δρυς και αγριοκαστανιές, με πλούσια θέα προς την ορεινή Ναυπακτία, την Γκιώνα, τον ποταμό Μόρνο. Στο μοναστήρι αυτό βρήκαν καταφύγιο οι διασωθέντες της ηρωικής Εξόδου του Μεσολογγίου.

Μας υποδέχτηκε η  “ξενοδόχος” αδελφή του μοναστηριού, η επιφορτισμένη με την υποδοχή των επισκεπτών, και μας μίλησε για την ιστορία της μονής. Προσκυνήσαμε την εικόνα της Παναγίας Βαρνάκοβας, η οποία φέρει ένα εμφανές ράγισμα στο πρόσωπο, που λέγεται ότι δημιουργήθηκε από τοπικό σεισμό, όταν τορπιλιζόταν το καταδρομικό “Έλλη” στην Τήνο, αγοράσαμε μοσχοβολιστές λαμπάδες και βιβλία από το εκθετήριο και αναχωρήσαμε από το μοναστήρι αυτό που κάηκε πέρσι τον Γενάρη.       Φτάσαμε μετά από πολλή ώρα και πολλές στροφές στην Άνω Χώρα της Ορεινής Ναυπακτίας, περνώντας μέσα από καταπράσινα δάση με ειδυλλιακά μονοπάτια, παραδοσιακά χωριά με κεραμιδοσκεπές, ποτάμια με γεφύρια ιστορικά...

Ανηφορίσαμε λίγο προς την πλατεία του χωριού, όπου γευματίσαμε σε κάποια από τις ταβέρνες, ενώ αναμέναμε τους πεζοπόρους μας. Οι πεζοπόροι έκαναν μια δίωρη πανέμορφη πορεία από την Άνω Χώρα στην Κάτω Χώρα και επιστροφή περνώντας ένα μικρό ποταμάκι αφού έβγαλαν τα παπούτσια τους για να μην βραχούν και πέρασαν το ποτάμι.. Επιστρέφοντας στο χωριό κάθισαν και αυτοί στις λιγοστές ταβέρνες για φαγητό. Μόλις ήρθαν οι ορειβάτες αμέσως , φύγαμε όλοι μαζί στις 4 το απόγευμα για Ναύπακτο, Αντίρριο και Ρίο έπειτα. Διασχίσαμε τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, αυτό το σύγχρονο επίτευγμα που εγκαινιάστηκε το 2004, την παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, εκατό και πλέον χρόνια μετά την πρόταση του Χαρίλαου Τρικούπη στο ελληνικό κοινοβούλιο για γεφύρωση του Στενού και βρεθήκαμε απέναντι στην Πελοπόννησο.

Εδώ οι Τούρκοι κατασκεύασαν τα “ Μικρά Δαρδανέλλια ” στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου, ένα στο Ρίο κι ένα στο Αντίρριο, για την προστασία της Ναυπάκτου. Σήμερα στέκουν στο ίδιο σημείο “ φύλακες ”  της Γέφυρας. Μετά από μια σύντομη στάση σε σταθμό της Εθνικής Αθηνών – Πατρών, για τουαλέτα, καφεδάκι, γλυκάκι, φύγαμε για τη Νίκαια, έχοντας περάσει ένα όμορφο διήμερο τιμώντας και πάλι τους ήρωες του Αγώνα για την Ανεξαρτησία μας, γνωρίζοντας την ελληνική φύση ακόμα καλύτερα, μαζί με παλιούς και νέους φίλους!